جمعه 07 اوت 2015
نرگس توسلیان
گام تازه دولت برای آموزش زبان کردی؛ ریشه‌ها و واکنش‌ها
حسن روحانی، رییس جمهور ایران روز دوشنبه، ۵ مرداد ماه از آغاز به کار بخش زبان کردی خبرگزاری دولتی «ایرنا» و تدریس زبان و ادبیات کردی از مهرماه امسال در قالب ایجاد کرسی این زبان در دانشگاه‌های استان کردستان خبر داد؛ یک خبر خوب که توجه بسیاری را در رسانه ها و شبکه های اجتماعی جلب کرد.
«حق آموزش به زبان مادری» و «حق به کارگیری زبان های اقلیت در زندگی خصوصی و عمومی» در بسیاری از اسناد بین المللی مورد اشاره قرار گرفته اند. در ماده 27 «میثاق بین الملی حقوق مدنی – سیاسی» که دولت ایران نیز به آن پیوسته و ملزم به اجرای مفاد آن است، تاکید شده است: «در کشورهایی که اقلیت های نژادی، مذهبی یا زبانی وجود دارند، اشخاص متعلق به اقلیت های مزبور را نمی توان از این حق محروم نمود که مجتمعا با سایر افراد گروه خودشان از فرهنگ خاص خود متمتع شوند و به دین خود متدین بوده و بر طبق آن عمل کنند یا به زبان خود تکلم نمایند.»
از دیگر اسنادی که به حق آموزش به زبان مادری به صراحت اشاره می کند، «کنوانسیون عدم تبعیض در آموزش و پرورش» است. «کنوانسیون حقوق کودک» نیز که دولت ایران در سال ۱۳۷۲ به آن ملحق شده است، به صراحت بر این حق در ماده ۳۰ خود تاکید کرده و می گوید: «در کشورهایی که اقلیت های قومی و مذهبی و یا اشخاص بومی زندگی می کنند، کودکی که متعلق به این اقلیت ها است باید به همراه سایر اعضای گروهش از حق برخورداری از فرهنگ و تعلیم و انجام اعمال مذهبی خود و یا زبان خویش برخوردار باشد.»
«اعلامیه حقوق افراد متعلق به اقلیت های ملی یا قومی، مذهبی و زبانی» مصوب سال ۱۹۹۲ مجمع عمومی سازمان ملل نیز دولت ها را موظف به اتخاذ تدابیر قانونی برای حمایت از موجودیت و هویت قومی، ملی، فرهنگی، مذهبی یا زبانی اقلیت ها می کند.
اهمیت حق آموزش به زبان مادری در حقوق بشر به حدی است که روز ۲۱ فوریه با عنوان «روز جهانی زبان مادری» در تقویم سازمان ملل منظور شده است.
در قوانین ایران از حق آموزش به زبان مادری و حق به کارگیری زبان های اقلیت در زندگی خصوصی و عمومی به صراحت سخنی به میان نیامده است. تنها اصل ۱۵ «قانون اساسی» پس از بیان این که زبان و خط رسمی و مشترك مردم ایران فارسی است و اسناد، مكاتبات، متون رسمی و كتب درسی باید با این زبان و خط باشد، عنوان می کند:«استفاده از زبان های محلی و قومی در مطبوعات و رسانه های گروهی و تدریس ادبیات آن ها در مدارس، در كنار زبان فارسی آزاد است.»
در طول سه دهه گذشته، این اصل به طور کامل اجرا نشده، اضافه بر آن که حکومت جمهوری اسلامی همواره با فعالان فرهنگی که در این حوزه کار می کنند، با دید امنیتی نگریسته است. حق آموزش به زبان مادری همواره یکی از خواسته های گروه های قومی بوده است.
«شاهد علوی»، روزنامه نگار کرد که سابقه تدریس در مدرسه های کردستان را دارد، تاسیس رشته زبان و ادبیات کردی در دانشگاه کردستان را ادامه تلاش های دوره خاتمی دانسته و به «ایران وایر» می گوید: «در واقع، طرح تاسیس رشته زبان و ادبیات کردی در دانشگاه کردستان به عنوان یک رشته درسی با ۱۳۶ واحد مصوب برای دوره کارشناسی، در دوره خاتمی در "شورای عالی گسترش رشته های دانشگاهی" مطرح شد. در آن دوران، آقای دکتر "بختیار سجادی"،استاد گروه زبان های خارجی پی گیر این کار شدند و برای این رشته سرفصل هایی هم نوشتند. اما این سرفصل ها هیچ گاه تصویب نشدند و عملا جلوی آن ها گرفته شد. البته در دفترچه کنکور یکی از سال های ۷۸ و یا ۷۹ این رشته منظور شده بود اما بعد حذف شد و پذیرشی هم اتفاق نیفتاد.»
شاهد علوی این دو اقدام را تنها در صورتی در راستای احقاق حق آموزش به زبان مادری مثبت می داند که مقدمه ای برای تغییرات پایدار باشند: «اگر فرض کنیم که این دو، مقدمه یک سری تغییرات پایدار در سیاست های زبانی ایران هستند، خب مثبت است و می توان امیدوار بود.»
او در مورد اجرای اصل ۱۵ قانون اساسی و آموزش زبان کردی در مدرسه های ایران می گوید: «تا اسفند ماه سال گذشته اساسا هیچ امکانی برای تدریس زبان کردی، حتی در زمان فوق برنامه در مدرسه ها وجود نداشت. از اسفند ماه سال گذشته وضعیت اندکی تغییر کرد و در کتاب های فارسی پایه ۷، ۸ و ۹ دوره متوسطه اول، یعنی همان راهنمایی سابق، یک فصل سفید به عنوان فصل "ادبیات بومی" منظور شد. این فصل سفید از معلم می خواست که بر اساس تشخیص خودش تدریس کند. پیرو این تغییر، پنج نفر از معلمان سقز کتابی نوشتند. این کتاب امسال برای سه پایه ۷ ، ۸ و ۹ و برای همان یک فصل مشخص (فصل ادبیات بومی) و تنها در ماه اسفند به مدت دو تا سه ساعت در هفته در مدرسه های سقز تدریس شد. البته قرار است سال آینده - اگر با آن مخالفتی نشود - در کل کردستان اجرا شود.»
شاهد علوی با تاکید بر این که فراهم نکردن امکانات برای آموزش زبان مادری، در واقع کمک به از بین رفتن آن زبان و به نوعی سیاست منفی علیه آن است، می گوید: «در هنگام تصویب قانون اساسی، مولوی "عبدالعزیز" (چهره برجسته اهل سنت و نماینده وقت سیستان و بلوچستان در مجلس خبرگان رهبری) از مجلس سؤال می کند که آیا مطابق اصل قانون اساسی، آموزش و پرورش موظف است که برای کودکان اقلیت های قومی و زبانی کتاب، معلم و به طور کلی امکانات آموزشی زبان مادری را فراهم کند؟ «محمد بهشتی» که نایب رییس وقت مجلس خبرگان بود، پاسخ می دهد که بله دقیقا همین طور است. بنابراین، مطابق این شرح مذاکرات تصویب قانون اساسی، می توان گفت منظور اصل ۱۵ قانون اساسی، امکان آموزش زبان مادری برای تمامی کودکان غیر فارس زبان در ایران به عنوان یک ماده درسی در همه مقاطع تحصیلی است و در این مورد دولت کوتاهی کرده است.»
او با تاکید بر این که مساله تنها به مقاطع تحصیلی محدود نمی شود، به وضعیت رسانه های کردی اشاره می کند و می گوید: «مطابق سیاستی که معلوم نیست منشا آن چیست، تمامی نشریه ها، رادیو و شبکه های محلی باید نسبت ۶۰ درصد زبان فارسی و ۴۰ درصد زبان کردی را رعایت کرده و تنها ۴۰ در صد از محتویات این رسانه ها به زبان کردی باشد.»
اما همه واکنش ها به سخنان حسن روحانی توام با استقبال نبود. روزنامه «جوان»، وابسته به سپاه 5 مردادماه در گزارشی انتقادی نوشت: «این گونه وعده‌ها در دسته اظهارات مقطعی و تاریخ مصرف‌دار در سیاست داخلی تعبیر می‌شود و بر همین اساس است كه گفته‌های روحانی در جمع خبرنگاران كردستانی از سوی برخی تحلیل گران، بهره‌برداری سیاسی از علایق قومی برداشت شده است. آن هم در شرایطی كه نظرسنجی‌هایی نظیر آن چه در نشریه وابسته به "كارگزاران" (صدا) در كاهش محبوبیت روحانی منتشر كرده است... .مبنای ضرورت راه‌اندازی رشته زبان و ادبیات كردی غیر از ژست تبلیغاتی، افزایش محبوبیت و نفوذ در میان عوام و بهره‌برداری سیاسی و انتخاباتی، چه چیز دیگری می‌تواند باشد... . مضاف بر این، دادن امتیازهای دست چندم برای نفوذ و افزایش محبوبیت جریان‌های سیاسی در میان اقوام نه‌تنها خدمت به آن ها نیست بلكه می‌تواند به هویت تاریخی آن ها، متغیرهای بی‌جوابی را تحمیل كند.»
با وجود چنین مخالفت هایی، همان روز «فردین اخلاقیان»، رییس دانشگاه کردستان به روزنامه شرق گفت: «بر اساس دفترچه راهنمای انتخاب رشته کنکور سراسری ١٣٩٤ سازمان سنجش آموزش کشور، برای مهرماه سال ٩٤ در دوره روزانه ٤٠ نفر دانشجو در مقطع کارشناسی زبان و ادبیات کردی با کد رشته‌محل ١٠هزار و ٥٢٥ پذیرش خواهند شد و این برای اولین‌بار در کشور خواهد بود.»
http://iranwire.com/features/7863/
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر